ΔΕΗ και Βασεις ρυπαίνουν τη Σούδα - Αποκαλυπτική μελέτη του Παν/μίου Αθηνών

Έναν από τους κυριότερους παράγοντες ρύπανσης του κόλπου της Σούδας αποτελεί το εργοστάσιο της ΔΕΗ στην Ξυλοκαμάρα, σύμφωνα με τη μελέτη «Διερεύνησης της Υφιστάμενης Περιβαλλοντικής Κατάστασης του Κόλπου της Σούδας» που εκπόνησε ομάδα επιστημόνων των τμημάτων Βιολογίας και Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά παραγγελία του Δήμου Σούδας.
Η μελέτη καταρρίπτει σημαντικούς μύθους που έχουν δημιουργηθεί γύρω από τη ρύπανση του κόλπου αλλά και καταγγέλει τους κύριους ρυπαντές του: τη ΔΕΗ, τη μονάδα ιχθυοκαλλιεργειών και τις ναυτικές βάσεις…

Πού έγιναν δειγματοληψίες

Η μελέτη στηρίχθηκε σε δειγματοληψίες που έγιναν τον Ιούλιο του 2007 και το Φεβρουάριο του 2008 σε 15 σημεία εντός του κόλπου και συγκεκριμένα: στις εκβολές του ποταμού Μορώνη, σε 4 παράκτια σημεία στη βόρεια και νότια ακτή του κόλπου και σε 10 σημεία στο εσωτερικό του κόλπου. Όπως είναι φυσικό, δεν έγιναν δειγματοληψίες στη θαλάσσια περιοχή που ελέγχει το ΝΑΤΟ, έτσι οι μελετητές στηρίχθηκαν σε προφορικές πληροφορίες για την κατάσταση εκεί. Τα τελευταία σημεία δειγματοληψίας προς το άνοιγμα του κόλπου έγιναν σε μία ευθεία από το Μαράθι μέχρι απέναντι.
Να σημειωθεί ότι ο έλεγχος που έγινε ήταν χημικός και δεν συμπεριελάμβανε μετρήσεις ραδιενέργειας κλπ.

Μέχρι και 210 μέτρα βάθος!

Ο κόλπος της Σούδας καταλαμβάνει θαλάσσια έκταση 21 περίπου τετραγωνικών χλμ. Κι έχει μήκος ακτών περίπου 13 ναυτικά μίλια. Ο μυχός του απέχει από την είσοδο 4,6 ναυτικά μίλια και το πλάτος του κυμαίνεται μεταξύ 1,1 και 1,8 ναυτικών μιλίων. Τα βάθη αυξάνονται απότομα και έχουν ως αποτέλεσμα προς το μέσο περίπου του ανατολικού μισού του κόλπου, να φτάνουν τα 210 μέτρα. Τα Λευκά Ορη από τη μία και τα υψώματα του Ακρωτηρίου και του Δραπάνου δημιουργούν φυσικά εμπόδια για τους ανέμους. Η μελέτη κάνει ιδιαίτερη αναφορά στον ποταμό Μορώνη που αποτελεί σημαντικό υγροβιότοπο.

Ο Ποταμός Μορώνης

Η εκβολή του χειμάρρου αυτού αποτελεί ένα θαυμάσιο υγροβιότοπο καθώς φιλοξενεί μεταναστευτικά πουλιά που χρησιμοποιούν το χώρο αυτό ως ενδιάμεσο σταθμό ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αφρική. Στην περιοχή υπάρχουν πολλά είδη που προστατεύονται από την οδηγία 79/409/ΕΕ, είδη που απειλούνται με εξαφάνιση αλλά και όλα τα είδη των αμφιβίων και τα περισσότερα είδη ερπετών της Κρήτης. Συγκεκριμένα γίνεται λόγος για 12 είδη πουλιών (τα 6 προστατευόμενα όπως ο αργυροτσικνιάς).
Παρ’ όλα αυτά, «το εργοστάσιο της ΔΕΗ απορρίπτει τα νερά ψύξης του στον ποταμό Μορώνη» γεγονός που θα μπορούσε να σύρει τη ΔΕΗ στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια. Μάλιστα, αναφέρεται ότι «ο ποταμός Μορώνης μεταφέρει μεγάλες ποσότητες νιτρικών αλάτων και λειτουργεί ως σημειακή πηγή ρύπανσης για τον υπόλοιπο κόλπο». Επίσης αναφέρεται σημαντική επιβάρυνση από πετρελαιοειδή.

Άλλες Πηγές ρύπανσης

Γενικά για το νότιο τμήμα του κόλπου αναφέρεται ότι δέχεται τη μεγαλύτερη επιβάρυνση, από πετρελαιοειδή, φώσφορο και βαρέα μέταλλα.
Ο κόλπος δεν επιβαρύνεται από μεγάλες ποσότητες αστικών λυμμάτων καθώς το 80% των λυμμάτων της πόλης της Σούδας πάνε στο Βιολογικό των Χανίων όπως και τα λύμματα του Ναυστάθμου και του εμπορικού και επιβατηγού λιμένα. Τα λύμματα του Ψυχιατρείου και της Σχολής Εμπορικού Ναυτικού δεν καλύπτονται από το δίκτυο αυτό ενώ στις Νατοϊκές εγκαταστάσεις αναφέρεται ότι λειτουργεί βιολογικός καθαρισμός για τα πλοία που αγκυροβολούν στη Βάση.
Ο κόλπος της Σούδας επιβαρύνεται από τα αγροχημικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες (ελαιώνες κυρίως και τα κηπευτικά στηνπεριοχή του Μαραθίου), ενώ οι Κυλινδρόμυλοι Κρήτης που είναι η μόνη Βιομηχανία στην περιοχή δε διοχετεύει τα απόνερά της στη θάλασσα.
Όμως τη θάλασσα ρυπαίνουν κι άλλοι παράγοντες, όπως το εμπορικό λιμάνι: «εκτός των ρύπων που προστίθενται στο θαλάσσιο περιβάλλον λόγω των καυσίμων, των στερεών υλικών και τα υπολλείματα υφαλοχρωμάτων, σημαντική είναι η επιβάρυνση λόγω των εκβαθύνσεων που πραγματοποιούνται.
Οι Ναυτικές βάσεις του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού και του ΝΑΤΟ επιβαρύνουν τον κόλπο με διάφορους ρύπους λόγω των εγκαταστάσεών τους, των διελεύσεων πλοίων, των αμμοβολών, των επισκευών πλοίων.
Η μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας σε πλωτούς ιχθυοκλωβούς στη θέση Λιμιωνάρι της Γριάς στον όρμο Σούδας.
Οι αλλοιώσεις στην ακτογραμμή και οι εκβαθύνσεις που πραγματοπιούνται από τον πολεμικό Ναύσταθμο και τον επιβατηγό Λιμένα.

Το οικοσύστημα του κόλπου

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαπίστωση των μελετητών για το μεγάλο πληθυσμό του οστράκου «πίννα». Ο πληθυσμός της πίννας του κόλπου της Σούδας είναι ο σημαντικότερος πληθυσμός πίννας στην Ελλάδα, πληθυσμός που έχει υποστεί σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια. Το είδος αυτό προστατεύεται από διεθνή νομοθεσία που απαγορεύει το μάζεμά της.
Η μελέτη πιστοποιεί για πρώτη φορά την παρουσία 9 ειδών (μαλάκια, ψάρια και αχινός) στη Σουδα, που υπόκεινται σε αυστηρή προστασία.
Οι μελετητές διαπίστωσαν ακόμα μια σοβαρή απειλή για το οικοσύστημα του κόλπου, μια ιδιαίτερα επιθετική ποικιλία φυκιού που πρωτοεμφανίστηκε στη Μεσόγειο τη δεκαετία του 90 και αναπτύσσεται σε καθαρές ή ρυπασμένες περιοχές και μπορεί να επικρατήσει εκτοπίζοντας κάθε άλλο φυτό από την περιοχή, με ανησυχητικές επιπτώσεις στην ιχθυοπανίδα της περιοχής. Το φύκι αυτό έχει εξαπλωθεί ιδιαίτερα στην περιοχή ανοιχτά της κυανής ακτής και της παραλίας των Καλυβών.

Θαλάσσια Ρεύματα

Η μελέτη διαπιστώνει ότι η μόνιμη κυκλοφορία των επιφανειακών ρευμάτων ακολουθεί την ακτογραμμή και τις ισοβαθείς. Διαπιστώνει επίσης ότι υπάρχει μία αριστερόστροφη κίνηση στο εξωτερικό τμήμα του κόλπου της Σούδας ενώ στο εσωτερικό τμήμα του κόλπου τα επιφανειακά ρεύματα επηρρεάζονται κυρίως από τους ανέμους.

Γενικότερα, ο κόλπος της Σούδας παρουσιάζει σχετικά ικανοποιητική περιβαλλοντική κατάσταση ιδιαίτερα σε σχέση με άλλους κλειστούς κόλπους της Ελλάδας παρά τις αυξημένες πιέσεις που δέχεται. Η καλή κυκλοφορία των υδάτων και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του οδηγούν σε μικρές γενικά συγκεντρώσεις ρύπων στο υδάτινο περιβάλλον.

Τι πρέπει να γίνει

Όσον αφορά τον ποταμό Μορώνη πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή καθώς στις
εκβολές του προσδιορίζονται συγκεντρώσεις ρύπων υψηλότερες ακόμη και από
περιοχές έντονα επιβαρυμένες ενώ και ο εμπλουτισμός που παρατηρείται στα
ανώτερα στρώματα των ιζημάτων αποτελεί ένδειξη ανθρωπογενών προσθηκών.
Επιπλέον, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις προσθήκες φωσφόρου, καθώς
επειδή είναι ο περιοριστικός παράγοντας ανάπτυξης του φυτοπλαγκτού, αύξηση
στην συγκέντρωση του θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευτροφισμό.
Ο κόλπος της Σούδας έχει ιδιαίτερη οικολογική και οικονομική σημασία και για το
λόγο αυτό η διατήρηση, αλλά και βελτίωση, της περιβαλλοντικής του υγείας κρίνεται
απαραίτητη. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητη η αποφυγή δημιουργίας νέων πηγών
ρύπανσης καθώς ήδη στον κόλπο έχουν βρεθεί σημεία που προκαλούν περιβαλλοντικές πιέσεις, ενώ πρέπει να ελεγχθούν βαθύτερα οι υπάρχουσες.
Για τους λόγους αυτούς είναι απαραίτητη η συνεχής παρακολούθηση της ποιότητας
των υδάτων σε ολόκληρη την έκταση του κόλπου, η οποία θα περιλαμβάνει και τις
στρατιωτικές μονάδες. Παράλληλα, χρειάζεται ορθολογικός σχεδιασμός και έλεγχος
των διαφόρων δραστηριοτήτων στην περιοχή, όπως της διέλευσης πλοίων, της
διάθεσης των απορριμμάτων, των βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών
λυμάτων, της αλιείας, της χωροθέτησης των υδατοκαλλιεργειών, της χρήσης των
λιπασμάτων. Επιπλέον, απαιτείται περισσότερο εκτεταμένη μελέτη για να προσδιοριστούν τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του κόλπου και να τεθούν
κριτήρια ποιότητας.